(၃) လူသားႏွင့္အဖြဲ့အစည္းမ်ား ဘာေၾကာင့္ သေဘာထားကြဲလြဲသလဲ
လူသားႏွင့္အဖြဲ့အစည္းမ်ားအၾကား ရႈပ္ေထြးမႈမ်ားမွာ အေၾကာင္းမ်ားစြာ ရွိႏုိင္ပါတယ္။ ပထမဆုံးအေန့ျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာမွာ နားလည္ထားတဲ့အတုိင္း ဒီစကားရပ္ကုိ စဥ္းစားၾကည့္ပါ့မယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ လူအမ်ားဟာ ျခားနားေသာ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားမွ လာၾကပါတယ္။ မတူေသာ ဘာသာစကားမ်ားကုိ ေျပာဆုိၾကပါတယ္။ ကြဲျပားေသာ ဘာသာတရားေနာက္သုိ့ လုိက္ပါေနၾကပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ တုိးတက္လာေနေသာ ဂလုိဘယ္လုိက္ေဇးရွင္းကုိ ရင္ဆုိင္ၾကရျပန္ပါတယ္။
သု့ိေစကားမူ ပဋိပကၡဟာ လူႏွစ္ဦး သုိ့မဟုတ္ အုပ္စုႏွစ္စုဟာ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ အရာ၀တၳဳတစ္ခုကုိ လုိခ်င္တဲ့အခါ ျဖစ္ေပၚလာတာပါ။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ကိစၥေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ လူတစ္ေယာက္ အုပ္စုတစ္ခုထက္ မ်ားစြာက အရာ၀တၳဳတစ္ခုကုိ ျခားနားတဲ့အခ်ိန္မွာ လုိခ်င္တပ္မက္လ်င္ ပဋိပကၡဟာ ျဖစ္ႏုိင္ေခ် အလားအလာမရွိပါ။ သို့ျဖစ္၍ ညွိယူ၍မရေသာ စိတ္၀င္စားမႈအျဖစ္ ပဋိပကၡကုိ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိႏုိင္ပါတယ္။
ျမတ္ဗုဒၶ၏ရႈ့ေထာင့္မွ ျပႆနာအေၾကာင္းမ်ားစြာမွာ အစိတ္အပုိင္းမ်ားစြာ ပါ၀င္တယ္ဆုိတာကုိ ေကာက္ခ်က္ခ်ႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ အလုိဆႏၵမ်ား၊ မာနမ်ား၊ ေမာဟမ်ား ပါ၀င္ပါတယ္။
(က) အလုိဆႏၵဟာ ရလုိမႈႏွင့္ ျပင္းျပေသာဆႏၵ ျဖစ္ပါတယ္။ ရလုိမႈမွာ ရုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာအရာ၀တၳဳမ်ားႏွင့္လူမ်ား စသည့္ပိုင္ဆုိင္မႈ လုိအပ္ခ်က္မ်ား ပါ၀င္ျပီး စင္စစ္ ျပင္းျပေသာဆႏၵမွာ အဆင့္အတန္းဂုဏ္၊ အာဏာ၊ ရာထူးမ်ားအတြက္ လုိအင္ဆႏၵမ်ားနွင့္ သက္ဆုိင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ကမၻာ့သဘာ၀ရင္းျမစ္မ်ားဟာ ကမၻာ့လူသားမ်ား အားလုံးအတြက္ လုံေလာက္ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ အလုိေလာဘၾကီးတဲ့သူမ်ားအတြက္ေတာ့ အျမဲတမ္း လုိအပ္ေနမွာပါ။ အေၾကာင္းကေတာ့ အရင္းရွင္ျဖစ္တဲ့ ရုပ္၀ါဒလူ့အဖြဲ့အစည္းဟာ ကုန္ၾကမ္းမ်ားကုိ ကန့္သတ္ထားခ်က္မရွိပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ အျခားေသာအုပ္စုမ်ားဟာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးခ်ဳိ့တဲ့ေနလင့္ကစား အခ်ဳိ့ေသာ လူ့အဖြဲ့အစည္းမ်ားက ရႏုိင္သမွ် ရင္းျမစ္မ်ားအားလုံးကုိ ရရွိဖုိ့အတြက္ မျဖစ္မေန ၾကဳိးပမ္းလုပ္ေဆာင္ပါလိမ့္မယ္။ ေဆြးေႏြးညွိႏႈိင္းမႈ ပ်က္ကြက္ျခင္းဟာ အက်ဳိးဆက္အျဖစ္ ပဋိပကၡသုိ့ သက္ေရာက္ေစပါတယ္။
ဗုဒၶ၀ါဒီက်မ္းဂန္မ်ားမွ ေအာက္ပါအေၾကာင္းအရာကုိ ရည္ညႊန္း၍ ပုံစံျပႏုိင္ပါတယ္။ ျဗဟၼဏတစ္ဦးက မဟာကစၥာယနေထရ္ကုိ ေမးေလွ်ာက္ခဲ့ပါတယ္။ “ဘုရင္ႏွင့္ဘုရင္အၾကား၊ ျဗဟၼဏႏွင့္ျဗဟၼဏအၾကား၊ သူေဌးမ်ားႏွင့္ သူေဌးမ်ားအၾကား ပဋိပကၡျဖစ္ေစေသာအေၾကာင္းကား အဘယ္ပါနည္း”ဆုိတာပါ။ ဒီအခါ အရွင္မဟာကႆပေထရ္ ေျဖၾကားခဲ့တာကေတာ့ “လူသားသတၱ၀ါဟာ ျမဲျမံစြာ အမိအရ ဖမ္းဆုပ္ထားတဲ့ ဘယ္အခုိက္အတံ့ျဖစ္ျဖစ္၊ ျငိကပ္ေနတဲ့ မည္သည့္အခ်ိန္ျဖစ္ျဖစ္၊ ကာမဂုဏ္အာရုံမ်ား ၀န္းရံေနတဲ့ ဘယ္အခ်ိန္မဆုိ၊ အလုိဆႏၵက လူသားသတၱ၀ါကုိ ေပြ့ပုိက္ထားတဲ့ မည္သည့္အခ်ိန္မဆုိ၊ သူတုိ့ဟာ ပဋိပကၡထဲသုိ့ ၀င္ေရာက္လာပါတယ္”။ မိဘမ်ား၊ သားသမီးမ်ား၊ ညီရင္းအကုိမ်ား၊ ေမာင္ႏွမမ်ား၊ အျခားေသာေဆြမ်ဳိးမ်ားဟာလည္းပဲ အလုိဆႏၵေၾကာင့္ အခ်င္းခ်င္း ပဋိပကၡထဲသို့ ၀င္ေရာက္လာပါတယ္။ ခုိက္ရန္ျဖစ္ျခင္းထဲသုိ့ ဆြဲေခၚလာပါတယ္။ တုိက္ခုိက္ျခင္းထဲသုိ့ တုိး၀င္လာပါတယ္။”
ပိဋကအလုိအရ ျမတ္ဗုဒၶရဲ့ေဆြမ်ဳိးမ်ားျဖစ္တဲ့ ေကာလိယႏွင့္သက်မ်ားဟာ ေကာက္စပါးပင္မ်ားစုိက္ပ်ဳိးရန္ ေရကုိ အလုိရွိတဲ့အတြက္ တုိက္ခုိက္ၾကပါတယ္။ ဘုရင္ပေသနဒီေကာသလမင္းႏွင့္ အဇာတသတ္မင္းတုိ့ဟာ တုိင္းျပည္ႏွစ္ခုအၾကား နယ္စပ္ရွိ နယ္ေျမအခ်ဳိ့ကုိ ထိန္းခ်ဳပ္လုိတဲ့အတြက္ တုိက္ခုိက္ၾကပါတယ္။ သည္ဥပမာႏွစ္ခုကုိ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၾကည့္တဲ့အခါ အလုိဆႏၵက သူတုိ့ကုိ ၾကီးစုိးထားတဲ့အတြက္ ဒီလူမ်ားအၾကား ပဋိပကၡဟာ ျဖစ္ေပၚလာတယ္ဆုိတာကုိ ေတြ့ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။
ဘယ္လုိဘဲျဖစ္ျဖစ္ သည္အေၾကာင္းရပ္မွာ အလုိဆႏၵက တန္ခုိးအာဏာအတြက္ လုိအပ္မႈကုိ ဖုံးကြယ္ထားပါတယ္။ တန္ခိုးအာဏာကုိယ္တုိင္က အေကာင္း သုိ့မဟုတ္ အဆုိးလည္းမဟုတ္ပါ။ သုိ့ေသာ္ ဤအေျခအေနတြင္ တန္ခုိးၾသဇာဟာ ႏုိင္ငံေရး၊ ေငြေၾကးနွင့္ လႈမႈေရးအခြင့္အာဏာကုိ ရည္ညႊန္းပါတယ္။ တန္ခုိးၾသဇာျဖစ္တဲ့ ဒီအမ်ဳိးအစားမ်ားဟာ စိတ္ကုိ ေဖာက္ျပန္ေစေလ့ရွိပါတယ္။ ခုံမင္ႏွစ္သက္ျခင္းရဲ့စြမ္းအားမ်ားက တန္ခုိးၾသဇာႏွင့္ အခြင့္အာဏာမ်ားအတြက္ အလုိဆႏၵကုိ တြဲေခၚသြားပါတယ္။ လူတုိင္း ၾသဇာအာဏာကုိ လုိခ်င္ေတာင္းတလာတဲ့အခါမွာ ပဋိပကၡဟာ ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ မည္သူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ကမွ အာဏာတန္ခုိးေအာက္မွာ လက္ေအာက္ခံအျဖစ္ သြတ္သြင္းမခံခ်င္ၾကပါဘူး။ အျခားတစ္စုံတစ္ေယာက္ရဲ့ အမိန့္ၾသဇာကုိလည္း မလုိခ်င္ၾကပါဘူး။
(ခ) မာနဟာ ပုဂၢဳိလ္ေရးအရ၊ ပစၥည္းဥစၥာအရ၊ ပညာေရးအရ၊ အလုပ္အကုိင္အရ၊ အသိပညာအရ၊ ဂုဏ္အဆင့္အတန္း သတ္မွတ္ခ်က္အရ အျခားေသာသူမ်ားထက္ သူတုိ့ကုိယ္ကုိ ေတာ္တယ္ဆုိတာကုိ ျပဖုိ့ ႏွစ္သက္ျမတ္ႏုိးတဲ့ လူသားသတၱ၀ါကုိ ရည္ညႊန္းပါတယ္။
အက်ဳိးဆက္အျဖစ္ ရုိင္းပ်ေစာ္ကားျပီးတဲ့ အခ်ဳိ့သူမ်ားဟာ ရံခါမ်ားမွာ ျငင္းခုံပါတယ္။ ခုိက္ရန္ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ဆုံး သတ္သည့္အထိပင္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းျပခ်က္မွာ ဗုဒၶက မိန့္ၾကားထားတာ ရွိပါတယ္။ “ အျခားသူမ်ားထက္ ေတာ္တယ္ဆုိတာကုိ တကယ္ေျပာေစခ်င္ ထင္ေစခ်င္ပုံေပၚတဲ့သူဟာ သူရဲ့ လူမႈအဖြဲ့အစည္းအတြင္း ပဋိပကၡျဖစ္ဖုိ့ အလားအလာရွိပါတယ္။”
ဒီအေျခအေနအတြက္ အေကာင္းဆုံးျပယုဂ္ဟာ ဇမၺဴဒီပက်ြန္းတြင္ အျခားဘုရင္မ်ားထက္ လူမ်ဳိးေရးအရ ပုိမုိျမင့္ ျမတ္တယ္ဆုိတာကုိ ယုံၾကည္ထားတဲ့ သက်ဘုရင္မ်ားရ႕ဲကိစၥမွာ ထင္ရွားသိသာပါတယ္။ သူတုိ့ဟာ အျခားအုပ္စုမ်ားႏွင့္ လက္ထပ္ရန္ ေပါင္းေဖာ္ရန္ ျငင္းဆန္ပါတယ္။ ပေသနဒီေကာသလမင္းဟာ သက်မ်ဳိးမ်ားကုိ လက္ထပ္ခ်င္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သက်ေတြဟာ အေစခံက်ြန္မျဖစ္သူကုိသာ ဘုရင္ထံသုိ့ ေဆာင္ပုိ့ခဲ့ၾကပါတယ္။ မၾကာမီမွာပဲ ၀ိဋဋဳဘဆုိတဲ့ သားတစ္ေယာက္ ရရွိခဲ့ပါတယ္။ လုလင္ငယ္ျဖစ္တဲ့ ၀ိဋဋဳဘဟာ ကပိလ၀တၳဳျမဳိ့သို့ ခရီးသြားတဲ့အခါ သက်အမ်ဳိးမ်ားက သူ့ကုိ ခရီးဦးၾကဳိ မျပဳခဲ့ၾကပါဘူး။ ၀ိဋဋူဳဘက သူဟာ သက်တုိ့ရဲ့သား မဟုတ္ဘဲ အေစခံက်ြန္မရဲ့သားျဖစ္တယ္ဆုိတာကုိ သိရွိသြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီစိတ္ခံစားမႈက သက်မ်ားကုိ သတ္ဖုိ့အထိ သူ့စိတ္ကုိ ဆြဲေခၚသြားပါတယ္။
ဒီအေၾကာင္းအတြက္ ျမတ္ဗုဒၶက ေအာက္ပါအတုိင္း မိန့္ပါတယ္။ “ ေစာင့္ထိန္းထားတဲ့သီလ ျပဳခဲ့ဘူးတဲ့ ကုသုိလ္ေကာင္းမႈ မ်ားစြာရွိတဲ့အတြက္ ငါတုိ့ဟာ အေကာင္းဆုံးလူမ်ား ျဖစ္တယ္ဆုိတာကုိ ရဟန္းေတာ္မ်ားဟာ မေျပာဆုိသင့္ဘူး”။ လူအမ်ားဟာ စိတ္ၾကီး၀င္လာတဲ့ မည္သည့္အခ်ိန္မဆုိ သူတုိ့ဟာ အခ်င္းခ်င္း နားေထာင္ရန္ နားလည္ေပးရန္ လုိလားမႈမရွိပါ။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ စိတ္၀င္တစားရွိတဲ့ နားေထာင္ျခင္းဟာ အလြန္အေရး ၾကီးပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ အဲဒါဟာ အျခားလူ၏ ခံစားခ်က္ လုိအပ္ခ်က္ကုိ နားလည္ရန္ မိမိရဲ့စိတ္ကုိ ဖြင့္ဟထားျခင္းႏွင့္ သက္ဆုိင္ေနပါတယ္။
ဘယ္လုိဘဲျဖစ္ျဖစ္ အတၱဟာ ထုိးထြင္းသိျမင္တတ္တဲ့အေတြးမ်ားကုိ တားဆီးပါတယ္။ အျမင္အမ်ဳိးမ်ဳိးကုိ လက္မခံနဳိင္ေၾကာင္းကုိ ျဖစ္ေစလွ်က္ တားျမစ္ပါတယ္။
(ဂ) ေမာဟက တကယ္ျဖစ္တဲ့အတုိင္း အရာ၀တၳဳမ်ားကုိ ျမင္ျခင္းမွ တားဆီးတဲ့စိတ္အေပၚ အရိပ္ထုိးမႈႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ထားတဲ့ မသိမႈ၏ပုံစံ ျဖစ္ပါတယ္။ သုိ့ျဖစ္၍ အေကာင္း အဆုိးမ်ားဟာ ရႈပ္ေထြးလာႏုိင္ပါတယ္။ အက်ဳိးရွိသည္ကုိ အက်ဳိးမရွိအျဖစ္ ေျပာင္းျပန္ သေဘာေပါက္လာႏုိင္ပါတယ္။
ျမတ္ဗုဒၶက ေျပာသည္မွာ - ခုိက္ရန္ျဖစ္ျခင္းအျမင္ကုိ လြယ္လြယ္ကူကူ ဆုပ္ကုိင္ထားတဲ့ မည္သူျဖစ္ျဖစ္ အဲဒီေနာက္ ျငင္းခုံျခင္းကုိ ေရွာင္ရွားရန္ ခက္ခဲပါလိမ့္မယ္။ အခါတစ္ပါး မဟာကစၥာယနေထရ္ဟာ ရဟန္းမ်ားအၾကား ျပႆနာကုိ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းဟာ ဘာလဲဆုိတာကုိ ျမတ္ဗုဒၶကုိ ေမးျမန္းခဲ့ပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶက အခုလုိ မိန့္ၾကားခဲ့ပါတယ္။ “ ရဟန္းမ်ားဟာ သူတုိ့၏ကုိယ္ပုိင္အျမင္မ်ားမွ ျခားနားတဲ့ အျမင္မ်ားကုိ လက္ခံရန္ ျငင္းပယ္ခဲ့သည့္ မည္သည့္အခ်ိန္ျဖစ္ျဖစ္၊ ရုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာအရာ၀တၳဳမ်ားကုိ ျငိကပ္သည့္ဘယ္အခ်ိန္ျဖစ္ျဖစ္၊ ကာမဂုဏ္အာရုံမ်ားက ၀န္းရံေနသည့္ဘယ္အခ်ိန္ျဖစ္ျဖစ္၊ အလုိဆႏၵက ၾကီးမႈးထားသည့္ဘယ္အခ်ိန္ျဖစ္ျဖစ္ ပဋိပကၡဟာ လြယ္လြယ္ကူကူ ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္”။
ပိဋကအလုိအရ ပဋိပကၡဟာ ေကာသမၺီျပည္ရွိ ၀ိနဓရရဟန္းေတာ္မ်ားႏွင့္ ဓမၼဓရရဟန္းေတာ္မ်ားအၾကား ျဖစ္ေပၚလာျခင္းပါ။ သည့္မတုိင္မီက သူတုိ့ဟာ သူငယ္ခ်င္းမိတ္ေဆြေကာင္းမ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ၀ိနည္းနွင့္ပတ္သက္၍ အဓိပၸါယ္ေကာက္ယူျခင္းအေပၚ ျခားနားေသာအျမင္မ်ားရွိလုိ့ပါ။
အက်ဥ္းခ်ဳပ္ရလ်င္ ပဋိပကၡမ်ားစြာဟာ ျမတ္ဘုရားက ဆန့္က်င္ဟန့္တားရန္ လမ္းညႊန္းထားတဲ့ ေလာဘ၊ မာန၊ ေမာဟမ်ားမွ ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ အဲဒါေတြဟာ ရွင္းလင္းေသာအေတြးမ်ားကုိ တားျမစ္ထားျပီး ထိေရာက္တဲ့လူမႈေရးႏွင့္ အသက္ေမြးမႈဆုိင္ရာ ဆက္ႏႊယ္မႈမ်ားကုိ ဟန့္တားထားတဲ့အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဤအရာမ်ားကုိ နားလည္သေဘာေပါက္ရန္ လူသားသတၱ၀ါမ်ားသုိ့ ယူေဆာင္လာႏုိင္သည့္ ဘယ္အခ်ိန္ျဖစ္ျဖစ္ အတြင္းျငိမ္းခ်မ္းမႈဟာ ျဖစ္ေပၚလာပါလိမ့္မယ္။ ဤအရာမ်ားဟာ လူ့အဖြဲ့အစည္းအတြင္း မွန္ကန္ေသာ ေပ်ာ္ရႊင္မႈမ်ားအတြက္ အေျခခံမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။