ဗုဒၶဘာသာက တစ္ခါတစ္ရံ ျပစ္မႈဟာ ပဋိပကၡမွ ျဖစ္ပြားလာတယ္ဆုိတာကုိ ျငင္းခုံပါလိမ့္မယ္။ အျခားတစ္ဖက္မူ မ်ားစြာေသာအေျခအေနတြင္ ပဋိပကၡက လူသားႏွင့္ လူ့အဖြဲ့အစည္းအတြက္ အက်ဳိးတရားမ်ားဆီသုိ့ ဦးတည္ပါတယ္။
(က) ပဋိပကၡသည္ မိမိကုိယ္ကုိယ္ တုိးတက္မႈဆီသုိ့ ဦးတည္သည္။
ဘုရားေလာင္းသိဒၶတၳဟာ တရားထူးရရွိသည့္အထိ ေတာထြက္ရျခင္းအတြက္ အေၾကာင္းမ်ားစြာ ရွိပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ သူ့စိတ္ထဲမွ ပဋိပကၡဟာ သူဒီဆုံးျဖတ္ခ်က္ကုိ ျပဳလုပ္ဖုိ့အတြက္ အေရးၾကီးတဲ့အေၾကာင္းတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။
ပိဋကအလုိအရ ျမတ္ဗုဒၶဟာ ရဟန္းျဖစ္ျခင္းမတုိင္မီ “ လူသားသတၱ၀ါဟာ ဘာ့ေၾကာင့္ ေမြးဖြားသလဲ၊ ဘာ့ေၾကာင့္ အုိသလဲ၊ ဘာ့ေၾကာင့္ နာသလဲ၊ ဘာ့ေၾကာင့္ ေသသလဲ” ဆုိတဲ့ အေရးၾကီးတဲ့ေမးခြန္းမ်ားစြာကုိ ထိပ္တုိက္ရင္ဆုိင္ရပါတယ္။ သူရဲ့ဖခမည္းေတာ္ သုေဒၶါဒနဟာ ေစာေစာပုိင္းကေလးဘ၀ ဤကဲ့သုိ့ေသာ ေမးခြန္းမ်ားကုိ ေမးခြန္းထုတ္ျခင္းမွ သူ့ကုိ တားျမစ္ဟန့္တားရန္ ၾကဳိးစားခဲ့ပါတယ္။ ဘယ္လုိဘဲျဖစ္ျဖစ္ သူ့ဘ၀ရဲ့အလွည့္အေျပာင္းျဖစ္တဲ့ အလြန္အေရးၾကီးတဲ့ ဒီေမးခြန္းမ်ားက မွန္ကန္ေသာေပ်ာ္ရႊင္မႈအတြက္ ျဖစ္ေစခဲ့ပါတယ္။ သူဟာ အၾကိမ္ၾကိမ္ ဒီေမးခြန္းကုိ ေျဖၾကားရန္ ၾကဳိးစားေသာ္လည္း ရဟန္းတစ္ပါးႏွင့္ ေတြ့ဆုံခဲ့သည့္တုိင္ ျပႆနာကုိ မေျဖရွင္းႏုိင္ခဲ့ပါဘူး။ သုိ့ေသာ္ သည္ေတြ့ဆုံမႈရဲ့ရလဒ္က သူဟာ ရဟန္းတစ္ပါးအျဖစ္သုိ့ ေရြးခ်ယ္ေစဖုိ့ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမၾကာမီ သူဟာ ပဋိပကၡ၏ အေျခအေနတြင္ သဟဇာတျဖစ္ျခင္း (နိဗၺာန္) ရွိနုိင္တယ္ဆုိတာကုိ ရွာေဖြေတြ့ရွိခဲ့ပါတယ္။ “ ဒီေနရာမွာ ဒုကၡရွိတယ္၊ မႏွစ္ျမဳိ့ဖြယ္ျဖစ္တယ္” ဆုိတာကုိ ေျပာဆုိလ်က္ အိမ္မွ ေတာသုိ့ ထြက္ခြါလာတဲ့ ယသသတုိးသားနဲ့ သည္ကိစၥက တူညီဟန္ရွိပါတယ္။ သူဟာ ျမတ္ဘုရားကုိ ေတြ့ရတဲ့အခါ သူ့ရဲ့ အတြင္းစိတ္မွာ ပဋိပကၡမ်ား ရွိခဲ့ျပီး ျဖစ္ပါတယ္။
(ခ) ပဋိပကၡသည္ ႏုိင္ငံေရးတုိးတက္မႈဆီသုိ့ ဦးတည္သည္။
ပဋိပကၡဟာ ႏုိင္ငံေရးရဲ့အေျခခံ ျဖစ္ပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ အတိတ္ပဋိပကၡမ်ားတြင္ ပုံမွန္အားျဖင့္ လူအဖြဲ့အစည္းအတြင္း ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသာအရာမ်ားက တုိင္းျပည္တည္ေထာင္ျခင္းဆီသုိ့ ဦးတည္ပါတယ္။ အဂၢညသုတ္အလုိအရ ဘုရင္စနစ္ကုိ တည္ေထာင္ျခင္းဟာ ပဋိပကၡႏွင့္စပ္ဆက္ပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ လူအမ်ားဟာ ေနထုိင္ေရး၊ စုိက္ပ်ဳိးေရးေမြးျမဴေရးကဲ့သို့ေသာ ရုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာ လုိအပ္ခ်က္မ်ား ရွိပါတယ္။
ဒီအေျခအေနတြင္ သူတုိ့ဟာ အတူတကြ စုရုံးျပီး “စုိက္ပ်ဳိးေရးအတြက္ ခြဲေ၀သင့္တယ္။ ေနထုိင္ေရးအတြက္ ေျမေနရာကုိ ခြဲျခားသင့္တယ္”ဆုိတာကုိ သုံးသပ္ဆုံးျဖတ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ သုိ့ေသာ္လည္း ၄င္းတုိ့ထဲမွ အခ်ဳိ့က ပထမဆုံးသေဘာတူညီခ်က္ကုိ လုိက္ပါႏုိင္စြမ္းမရွိခဲ့ပါ။ လုိအပ္ခ်က္ထက္ ရုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာမ်ားကုိ လုိခ်င္ေသာ သူမ်ားက သူတုိ့အိမ္နီးနားခ်င္းမ်ားရဲ့ ဆန္စပါးမ်ားကုိ ခုိးယူခဲ့ၾကျပီး သူတုိ့ကုိယ္ပိုင္ပစၥည္းမ်ားကုိေတာ့ သိမ္းဆည္းရန္ ၾကဳိးစားခဲ့ၾကပါတယ္။ တစ္ဦးတစ္ေယာက္က မေပးတဲ့ အျခားပစၥည္းမ်ားကုိလည္း ခုိးယူခဲ့ၾကပါတယ္။
ေနာက္မ်ားမၾကာမီ သူတုိ့ဟာ ထပ္ခါထပ္ခါ အျငင္းပြါးခဲ့ၾကပါတယ္။ အေၾကာင္းက သူတုိ့အထဲကအခ်ဳိ့ဟာ ခြဲေ၀ျခင္းျဖင့္ စီမံထားျပီးတဲ့ေျမမ်ားကုိ ထိန္းသိမ္းမထားႏိုင္ခဲ့ၾကပါ။ အျခားေသာအုပ္စုမ်ားက ဤကဲ့သုိ့ ေျပာဆုိၾကပါတယ္။ “ သင္ဟာ သင့္ရဲ့ကုိယ္ပုိင္ ဥစၥာမ်ားကုိ ထိန္းသိမ္းထားျပီး ခြင့္ျပဳခ်က္မရတဲ့ အျခားသူမ်ားရဲ့ ဥစၥာမ်ားကုိ ယူတဲ့အတြက္ သင္ဟာ အမွားမ်ားကုိ ျပဳလုပ္ခဲ့တယ္။ ေနာင္မွာ သင္ဟာ အဲသလုိ မျပဳမူသင့္”ဆုိတာကုိ ေျပာဆုိၾကပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ ပဋိပကၡက ပုိမုိက်ယ္ျပန့္လာျပီး အၾကမ္းဖက္ျခင္းသုိ့ ဦးတည္ခဲ့ပါတယ္။ လူအမ်ားဟာ အခ်င္းခ်င္း တုိက္ခုိက္ ဖ်က္ဆီးၾကပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၄င္းတုိ့အထဲမွ အခ်ဳိ့က အၾကံျပဳပါတယ္။ “ ငါတုိ့အုပ္စုထဲမွာ ခုိးျခင္း၊ ျပစ္တင္ျခင္း၊ လိမ္ညာျခင္းႏွင့္ လက္နက္ျဖင့္ ဖ်က္ဆီးျခင္းစတဲ့ မေကာင္းမႈေတြဟာ ျဖစ္ပြါးေနတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ငါတုိ့ဟာ ငါတုိ့ရဲ့စည္းမ်ဥ္းဥပေဒႏွင့္အညီ အမွားျပဳလုပ္တဲ့သူမ်ားကုိ ေစ့စပ္ညွိႏႈိင္းႏုိင္၊ အၾကံေပးႏုိင္၊ အျပစ္ေပးႏုိင္တဲ့ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကုိ ခန့္အပ္တာ၀န္ေပးသင့္တယ္။”
သည္အၾကံျပဳခ်က္အရ သူတုိ့ဟာ သူတုိ့အုပ္စုတြင္မွ သင့္ေတာ္တဲ့တစ္စုံတစ္ေယာက္ကုိ ေရြးခ်ယ္ခဲ့ျပီး ညီမွ်စြာ လယ္ယာစပါးမ်ားကုိ ခြဲေ၀ရန္ ဘုရင္အျဖစ္ ေရြးေကာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ဆက္စပ္စဥ္းစားရာတြင္ ရွင္ဘုရင္ဟာ စုိက္ပ်ဳိးေရးသမား ျဖစ္ပါတယ္။ သူ့ရဲ့အလုပ္ဟာ ဆန္းစပါးကုိ ခြဲေ၀ရန္ႏွင့္ ႏုညံ့စြာ အဖြဲ့၀င္မ်ားအတြက္ ေျမကုိခြဲေ၀ရန္ ျဖစ္ပါတယ္။
(ဂ) ပဋိပကၡသည္ ၀ိနည္းကုိ တည္ေထာင္ျခင္းဆီသုိ့ ဦးတည္သည္။
၀ိနည္းဟာ ဗုဒၶရဟန္းေတာ္မ်ားအတြက္ သူတုိ့၏စိတ္မွ ျပင္းျပမႈမ်ားကုိ ဖယ္ရွားရန္ လုိက္နာက်င့္သုံးရမည့္ အေျခခံျဖစ္ျပီး ဥပေဒစည္းမ်ဥ္းမ်ား ဖြဲ့စည္းပါ၀င္ပါတယ္။
မည္သုိ့ပင္ဆုိေစ ၀ိနယကုိ တည္ေထာင္ျခင္းဟာ ျမတ္ဗုဒၶ၏ဆႏၵအရ ျဖစ္ပြါးေပၚေပါက္လာတာမဟုတ္။ သုိ့ေသာ္ ရဟန္းမ်ားရဲ့အမွားအယြင္းအေပၚမွာ အေျခခံထားပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶကမိန့္သည္မွာ “ သံဃာႏွင့္ အဖြဲ့အစည္းအတြင္း ရဟန္းေတာ္မ်ားက အမွားကုိ ျပဳလုပ္ျပီးသည့္တုိင္ေအာင္ ၀ိနည္းကုိ မတည္ေထာင္ခဲ့ဘူး” ဆုိတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ျမတ္ဗုဒၶက မဟာ၀ီရႏွင့္ပတ္သက္၍ သိရွိခဲ့တဲ့အခ်က္ရွိပါတယ္။ မဟာ၀ီရဟာ သူရဲ့ေနာက္လုိက္တပည့္မ်ားအတြက္ ဥပေဒသမ်ားကုိ မခ်မွတ္ခဲ့။ ဒီရလဒ္အျဖစ္ သူေသလြန္ျပီးတဲ့အခါ တပည့္ျဖစ္သူမ်ားဟာ ဥပေဒမ်ားကုိ သိရွိနားလည္ျခင္း မရွိခဲ့ၾကပါ။ အဲဒီေနာက္ အျမင္မ်ားႏွင့္ က်င့္သုံးမႈမ်ားက ျခားနားသြားျပီး သူရဲ့ေနာက္လုိက္ တပည့္မ်ားဟာ ပဋိပကၡ ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ ခုိက္ရန္ျဖစ္ျခင္းမ်ားရဲ့အဆုံး အျခားအုပ္စုမွ ခြဲထြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီအခ်က္မ်ားက ျမတ္ဗုဒၶဟာ ရဟန္းမ်ားအတြက္ ဥပေဒမ်ားကုိ ခ်မွတ္ရန္ ရည္းညႊန္းေနပါတယ္။
သူရဲ့ပုဂၢလိကဆုိင္ရာ ကုဋီေဆာက္လုပ္ရန္အတြက္ ျပည္သူပုိင္သစ္သားမ်ားကုိ ယူေဆာင္ခဲ့တဲ့ ဓနိယရဟန္း ျဖစ္ရပ္မ်ားမွာ ဥပမာေကာင္းမ်ားရွိပါတယ္။ ရလဒ္အျဖစ္ ဘုရင္ဗိမၺိသာရႏွင့္ ရြာသားမ်ားက သူ့ကုိ အျပစ္တင္ၾကပါတယ္။ ဒီျဖစ္ရပ္မွာ ျမတ္ဗုဒၶက ၀ိနည္းစည္းမ်ဥ္းကုိ ခ်မွတ္ပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ - ကုဋီေဆာက္လုပ္ရန္ ျပည္သူလူထုရဲ့သစ္မ်ားကုိ ခုိးယူခဲ့တဲ့ ရဟန္းဟာ အာပတ္သင့္ေစရမည္။ ရဟန္းအျဖစ္ ဆုံးရႈံးေစရမည္- ဆုိတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အျခားျဖစ္ရပ္မွာေတာ့ သံဃာ့အဖြဲ့အစည္းကုိ ဖ်က္ဆီးရန္ၾကဳိးစားတဲ့ ရဟန္းဟာ သံဃာဒိေသသ္အာပတ္သင့္ ေစရမည္-ဆုိတာပါ။
အထက္ပါ ေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားမွ ၀ိနည္းဥပေဒသမ်ားကုိ သတ္မွတ္ေပးျခင္းျဖင့္ အလားတူရည္မွန္းခ်က္မ်ားက အဖြဲ့အစည္းအတြင္း ပဋိပကၡမ်ားကုိ ကုိင္တြယ္စီမံရန္ျဖစ္တယ္ဆုိတာကုိ ေတြ့ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ ပထမေျဖရွင္းမႈဟာ သံဃာ့အုပ္စုအတြင္း ပဋိပကၡကုိ ေျဖရွင္းပါတယ္။ ဒုတိယေျဖရွင္းမႈဟာ လူအုပ္စုမ်ားအတြင္း ျပႆနာမ်ားကုိ ေျဖရွင္းပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဥပေဒႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ျဖစ္ရပ္မ်ားစြာတြင္ ဤအရာက ပဋိပကၡဆီသုိ့လည္း ဦးတည္ႏုိ္င္ပါတယ္။
ေဖာ္ျပပါေျပာဆုိခ်က္မ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ျမတ္ဗုဒၶ၏ကိစၥတြင္ သူခ်မွတ္ေပးထားတဲ့ဥပေဒမ်ားဟာ အလြန္ေျပာင္းလြယ္ျပင္လြယ္ရွိျပီး ေရြ့ေျပာင္းမရတဲ့အရာလည္း မဟုတ္ပါ။ ဒီကိစၥကုိ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရာတြင္ ခ်မွတ္ထားတဲ့ဥပေဒမ်ားဟာ အခ်ဳိ့ရဟန္းမ်ားကျပဳလုပ္ျပီးတဲ့ အမွားမ်ားကုိ ဖုံးကြယ္တဲ့ျပႆနာရပ္ တစ္ခုေတာ့မဟုတ္ - ဆုိတာ နားလည္သေဘာေပါက္ရန္ အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶက အသစ္ဥပေဒမ်ားကုိ ခ်မွတ္ပါလိမ့္မယ္။ သည္အရာဟာ အႏုပညတၱိရဲ့ အဓိပၸါယ္ျဖစ္ပါတယ္။