ပါဠိက်မ္းဂန္မ်ားအလုိအရ သဗၺညဳတညဏ္ကုိ ရွာေဖြရာမွာ ဘုရားေလာင္းဟာ စည္းကမ္းတင္းၾကပ္ျပီး ျခဳိးျခံတဲ့ က်င့္စဥ္ရဲ့ပုံစံအားလုံးကုိ စြန့္လႊတ္ခဲ့ပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ေျခာက္ႏွစ္ၾကာ အဲဒီက်င့္စဥ္မ်ား ေနာက္သုိ့ လုိက္ပါခဲ့ျပီး ျဖစ္ပါတယ္။ သူရဲ့ရည္မွန္းခ်က္ကုိ ေအာင္ျမင္ေစႏုိင္တဲ့ နည္းပညာမ်ား နည္းစနစ္မ်ားကုိ သူကုိယ္တုိင္က ေတြးေခၚစဥ္းစားခ်င့္ခ်ိန္ခဲ့ပါတယ္။ သူကိုယ္တုိင္က အက်ဳိးသင့္ အေၾကာင္းသင့္ ေတြးေခၚျခင္းျဖင့္ ေနာက္ဆုံးမွာေတာ့ ျမတ္ဗုဒၶအျဖစ္ အိႏၵိယႏုိင္ငံ ေဗာဓိပင္ရဲ့ ေျခရင္းမွာ တရားထူးကုိ ရရွိခဲ့ပါတယ္။
ဒီနည္းလမ္းျဖင့္ က်ြမ္းက်င္ပုိင္ႏုိင္မႈကုိ ရရွိျပီးတဲ့ေနာက္ ယခုဘ၀မွာ ေအာင္ျမင္ေသာ ေနထုိင္ျခင္းနဲ့ ေနာင္ဘ၀မွာ အေကာင္းဆုံးဘ၀ကုိရရွိမႈအတြက္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ဟာ ဘယ္လုိမွ အေရးမၾကီးဘဲ တန္ဖုိးမဲ့ ေဟာင္းႏြမ္းေနတဲ့ ဘာသာေရးအစဥ္အလာမ်ားနဲ့ အဆုိးျမင္ယုံၾကည္မႈမ်ားကုိ ဘယ္လုိ ပယ္ႏႈတ္သင့္တယ္ ဆုိတာကုိ ျမတ္ဗုဒၶက ညြန္ျပခဲ့ပါတယ္။ တစ္ဖက္တြင္ ျခားနားတဲ့ဘာသာေရးအျမင္မ်ားကုိ ဆုပ္ကုိင္ထားတဲ့ လူအမ်ားဟာ အျငင္းပြါးဖြယ္ျဖစ္တဲ့ အေတြးအေခၚပုိင္းဆုိင္ရာ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ ျပႆနာမ်ားနဲ့ပတ္သက္လုိ့ အျငင္းပြါးျခင္းျဖင့္ စိတ္ပါ၀င္စားတဲ့အေလ့အက်င့္မ်ား ျဖစ္ပြါးေနတဲ့အခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။ အျခားတစ္ဖက္တြင္မူ အယူသီးအစြဲအလမ္းၾကီးတဲ့ ယုံၾကည္မႈမ်ားဟာ ရုိးရာဓေလ့ အစဥ္အလာမ်ားျဖင့္ ျပည့္ႏွက္ေနပါတယ္။
လူအမ်ားစုဟာ ကြဲျပားတဲ့ အျမင္မ်ားၾကားထဲ ဘယ္အရာကမွန္ကန္တယ္ဆုိတာကုိ မခြဲျခားႏုိင္၊ ေရြးမထုတ္ႏုိင္တဲ့ အေျခအေနမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ အဲဒီအျမင္မ်ားဟာ ေရွ့ဦးအစျဖစ္ျခင္း၊ တူညီတဲ့ အေလးထားမႈကုိ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပျခင္း၊ သက္ဆုိင္ရာ ဘာသာေရးယုံၾကည္မႈမ်ားနဲ့ပတ္သက္လုိ့ ေထာက္ခံ အားေပးသူမ်ားက အေျပာအေဟာေကာင္းျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆင့္အတန္းျမင့္မားတဲ့ ဂုဏ္သေရရွိ ေဟာၾကားသူမ်ားနဲ့ သူတုိ့အထဲက အခ်ဳိ့ဟာ ေလးစားဖြယ္ေကာင္းတဲ့ မိသားစုမ်ားမွ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတုိ့အထဲမွ အခ်ဳိ့က အေတြးအေခၚဆုိင္ရာ အဆုိျပဳခ်က္မ်ားကုိ ထုတ္ေဖာ္တင္ျပပါတယ္။ အျခားသူမ်ားနဲ့ဆန့္က်င္ေနေပမဲ့ ယုတၱိေဗဒအရ ေၾကာင္းက်ဳိးခုိင္လုံျပီး သေဘာတရားအရ အေျခအျမစ္ ရွိသည္မ်ား ျဖစ္ပါတယ္။
ျမတ္ဗုဒၶဟာ အဲဒီအျမင္မ်ားကုိ ကုိယ္က်င့္တရားေျမျပင္ေပၚမွာ အေၾကာင္းအက်ဳိးအရ တန္ဖုိးျဖတ္ေစခ်င္ပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶေခတ္ေတြ့ရတဲ့ ဤကဲ့သုိ့ အေတြးအေခၚပုိင္းဆုိင္ရာ အယူအဆမ်ားကုိ ၆၂-ခုထက္ မနည္း မွတ္တမ္းတစ္ခုျဖင့္ ျဗဟၼဇာလသုတ္မွာ ခင္းက်င္းထားခဲ့ပါတယ္။
တစ္ခါတုန္းက ျမတ္ဗုဒၶဟာ ကာလာမအမ်ဳိးအႏြယ္မ်ား ေနထုိင္တဲ့ အိႏၵိယေျမာက္ပုိင္းရွိျမဳိ့တစ္ျမဳိ့ ေကသပုတၱသုိ့ ေဒသစာရီလွည့္လွည္ခဲ့ပါတယ္။ သူတုိ့ဟာ ျမတ္ဗုဒၶ အဲဒီျမဳိ့သုိ့ေရာက္လာတယ္ဆုိတာကုိ သိလာတဲ့အခါ ျမတ္ဗုဒၶထံ ၀ုိင္းအုံၾကျပီး သူတုိ့ရဲ့ျမဳိ့ဟာ ဘာသာေရးအျငင္းပြါးတဲ့ ဒုစရုိက္နယ္ပယ္တစ္ခု ျဖစ္လာတယ္ဆုိတာကုိ ေျပာဆုိၾကပါတယ္။ ေရွးကတည္းက အေျပာင္းအလဲရဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ့ အဲဒီေနရာသုိ့ ခရီးလွည့္လွည္လာတဲ့ ဘာသာေရးျငင္းခုံသူမ်ားဟာ အျပင္ပန္းအရ ယုတၱိဆန္တဲ့ အေၾကာင္းအက်ဳိးဆုိင္ရာ အေျခခံအေပၚမွာ သူတုိ့ရဲ့အျမင္မ်ားကုိ ထုတ္ေဖာ္ေၾကျငာခဲ့ၾကပါတယ္။
ဗုဒၶမတုိင္မီ အိႏၵိယအေတြးအေခၚဆရာမ်ားဟာ အဓိကအားျဖင့္ အျပန္အလွန္ပါ၀င္တဲ့ အဆင့္အတန္း သုံးမ်ဳိးမွာ အက်ဳံး၀င္ပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ -
(၁) အေတြးသစ္ အျမင္သစ္ကုိ ဖြင့္ဟေပးျခင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ က်မ္းဂန္ဆုိင္ရာ ရုိးရာအစဥ္အလာတြင္ ယုံၾကည္ေသာ ရုိးရာ အစဥ္အလာသမာမ်ား သို့မဟုတ္ သုိသိပ္ထားခ်က္မ်ားကုိ လူသိေအာင္ ထုတ္ေဖာ္သူမ်ား(The Traditionalists or revelationists)၊
(၂) အက်ဳိးသင့္အေၾကာင္းသင့္ စဥ္းစားႏႈိင္းခ်ိန္ျခင္းႏွင့္ မွန္းဆထင္ျမင္ခ်က္မွ အသိပညာကုိ အခိုင္အမာဆုိေသာ ဆင္ျခင္မႈကုိဦးစားေပးသူမ်ားႏွင့္ ရုပ္လြန္ပညာသမားမ်ား(The Rationalists and Metaphysicians)၊
(၃) ျမင္သာေသာ ပုဂၢဳိလ္ေရးဆုိင္ရာ အသိပညာႏွင့္ ကြဲျပားျခားနားေသာ အတုိင္းအတာမ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ အေတြ့အၾကဳံမ်ားအေပၚ တည္မွီေသာ အေတြ့အၾကံဳသမားမ်ား (The Experientialists) ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ သူတုိ့ေရွ့ေမွာက္မွာ ထုတ္ေဖာ္ေၾကျငာထားျပီးတဲ့ ကြဲလြဲတဲ့အျမင္မ်ားၾကားထဲ အမွန္တရားနဲ့ ပက္သတ္လုိ့ စိတ္ရႈပ္ေထြးေနတဲ့ ကာလာမမ်ားဟာ ျမတ္ဗုဒၶရဲ့ေရွ့ေမွာက္မွာ သူတုိ့ရဲ့အၾကြင္းမဲ့မေက်နပ္ခ်က္မ်ားကုိ ဖြင့္ဟခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတုိ့ေရွ့ေမွာက္မွ အဲဒီအေတြးအေခၚအမ်ဳိးမ်ဳိးရဲ့အျမင္မ်ားေၾကာင့္ သူတုိ့ရပ္တည္သင့္တဲ့ စံမွတ္ေက်ာက္နဲ့ ပတ္သက္လုိ့ ယုံၾကည္ေလာက္တဲ့ တစ္ေယာက္ေယာက္ကုိ ေတြ့ရဖုိ့ သူတုိ့ဟာ ျမတ္ဗုဒၶကုိ ေမးျမန္းခဲ့ပါတယ္။
ဒီကိစၥႏွင့္ပတ္သက္လုိ့ ကာလာမမ်ားကုိေဟာၾကားတဲ့အခါ ျမတ္ဗုဒၶက အခ်ဳိ့ အေျခခံက်တဲ့ အခြင့္အေရးမ်ားနဲ့ အမွန္တရားကုိရွာေဖြသူမ်ားအတြက္ အခြင့္ေကာင္းမ်ားကုိအာမခံတဲ့ ကာလာမသုတ္ေတာ္ကုိ ေဟာၾကားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါေတြဟာ လက္ေတြ့က်တဲ့ စုံစမ္းမႈနယ္ပယ္မွာ မွတ္သားဖြယ္ေကာင္းတဲ့ အျဖစ္အပ်က္မ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ လူသားသမုိင္းမွာ ပထမဆုံးအၾကိမ္အတြက္ အတည္ျပဳစိစစ္ထားတဲ့အဆုိျပဳခ်က္က ခ်ည္ေႏွာင္ထားျခင္းမရွိဘဲ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ေတြးေခၚရန္ ျမတ္ဗုဒၶဟာ လမ္းခင္းေပးထားပါတယ္။ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ဟာ တရားေသလက္ခံထားတဲ့ ၀ါဒ ဒါမွမဟုတ္ အျမင္အမ်ဳိးမ်ဳိးအေပၚ မလုိက္နာဖုိ့နဲ့ အဲဒါေတြဟာ အေၾကာင္းတရားအခ်ဳိ့နဲ့အျခားအရာမ်ားအတြက္ မ်ဳိးဆက္တစ္ခုမွတစ္ခုသုိ့ လက္ဆင့္ကမ္း ဆင္းသက္လာျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶက လုုိက္နာက်င့္သုံးဖုိ့အတြက္ ေကာင္းမႈကုသုိလ္ ျဖစ္တဲ့အရာကုိ ရွာေဖြဖို့နဲ့ ကုိယ္ကုိယ္တုိင္ ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္တတ္တဲ့စြမ္းရည္ကုိ အသုံးျပဳသင့္တယ္ဆုိတဲ့ အခ်က္ကုိ ဒီသုတ္ေတာ္မွာ အထူးျပဳထားပါတယ္။